Polska rzeczywistość przeżywana w "Lekkomyślnym sercu" Kazimiery Iłłakowiczówny z 1959 roku
Authors:
- Grzegorz Kubski
Abstract
In 1959, a collection of poems "Lekkomyślne serce" by Kazimiera Iłłakowiczówna, a leading poet of the interwar period, who lived in Poznań from 1947, was published. Associated with the politics of the Second Republic of Poland, she was a person who was denied trust in the People’s Republic of Poland. For the first time her work included extensive reminiscences of the current life of Poznań, but also relating to Polish reality of that time. These references to the present often surpass what was possible with the restriction of freedom of speech by state censorship, which interfered with several texts in the volume. The author made the motif of the Polish flag, metaphorically identified with the symbol of the heart, the key to understanding the collected works. As a result, she referred to her earlier legacy, rich in patriotic content, often associated with Marian themes. Poetic interpretations of the symbolism of the heart and white and red colours clearly differs from the one present in the discourse of the authorities and their cultural policy. It unmasks bogus agreement between the ruling party and society (the poem "Nie ma miejsce dla mnie…") and redefines the notion of ties with the nation by applying the paradigm of the Enlightenment didactic poetry (Holy Law). The world of everyday life at that time is axiologically ordered in the volume by references to religious values, and the metaphor of the heart is also interpreted with reference to the Holy Scriptures. In the poem "Chrystusowa droga", Redemption is shown as still taking place in the streets of the modern city. In this and other poems, one can also see the anxiety about the loss of faith under the infl uence of everyday existential concerns (Zaskoczeni, umęczeni). The piece "Matka Boska Świętomarcińska" is a response (referring to Romanticism) to the act of profanation of the statue of the Mother of God in Poznań in 1953 - the act of unknown perpetrators caused a mass reaction of the faithful. Other poems record street scenes related to religious practices. Such literary images do not fit into the vision of a “new man” imposed on society by cultural politics, who does not need religion and turns away from native history. In this group of topics absent in other writers, it is necessary to mention the poems included in the volume, expressing praise for the heroes in nameless graves, the location of which was concealed by security authorities. The poem "Jest w Poznaniu..." has a special meaning, again brought out by updating literary Romantic paradigms. It is a poetic interpretation of a young man’s performance who daringly climbed the figure of Pegasus on the roof of the opera. In literary interpretation, the hero of this authentic story becomes a type, representative of a larger group of young people who would be capable of heroism, and who are the opposite of the frightened. Such a message must have aroused optimism about the future of the homeland. The author devoted a lot of epic and satirical miniatures to showing small scenes from the lives of representatives of various social groups: a professor, librarians, a philosopher, but above all simple people. This is in line with Skamandric poetics, very close to Iłłakowiczówna. Among these images, the ones that she devoted to writers draw attention especially by Aesopian language. Sharp criticism of the contemporary creative sectors culminated in the epigram "Poeta i natchnienie", in which the author identified a writer with a torturer from the Security Office. This is a totally unique accusation of symbolic violence compared to the literature of the time officially published in the communist bloc. The opposite of a similar participation in violence is poetry, the program of which is expressed in the autothematic poem "Kłos" based on the symbolism of vegetation and Salvation.
- Record ID
- UAM7ac08b264f2347dfb0a49f7261e47546
- Author
- Pages
- 261-299
- Book
- Marciniak Bernard J., Bernard J. Marciniak Pryba Andrzej Andrzej Pryba (eds.): Liber magistrorum. Ojciec Salezy Bogumił Tomczak OFM, 2021, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Teologiczny, 555 p., ISBN 978-83-66399-40-2
- Keywords in Polish
- historia literatury polskiej; poezja; Kazimiera Iłłakowiczówna; PRL
- Keywords in English
- history of Polish literature; poetry; Kazimiera Iłłakowiczówna; Polish People`s Republic
- Abstract in Polish
- W 1959 r. ukazuje się tom wierszy "Lekkomyślne serce" Kazimiery Iłłakowiczówny, czołowej poetki dwudziestolecia międzywojennego, która od 1947 r. mieszkała w Poznaniu. Jako etatowo związana z polityką Drugiej Rzeczypospolitej znalazła się w położeniu osoby, której w PRL odmawiano zaufania. Po raz pierwszy w jej twórczości w tomie znalazły się obszerniejsze reminiscencje aktualnego życia Poznania, ale w powiązaniu z realiami ówczesnej Polski. Owe odniesienia do teraźniejszości nieraz zaskakująco przekraczają to, co było możliwe przy ograniczeniu swobody wypowiedzi przez państwową cenzurę, która ingerowała w kilka tekstów tomu. Kluczem do rozumienia zebranych utworów autorka uczyniła motyw polskiej flagi metaforycznie utożsamiony z symbolem serca. Nawiązała przez to do swej wcześniejszej spuścizny bogatej w treści patriotyczne, często łączone z tematyką maryjną. Przesłanie poetyckich interpretacji przez Iłłakowiczównę symboliki serca i barw biało-czerwonych dobitnie różni się od obecnego w dyskursie władz i ich polityki kulturalnej. Obala fikcję porozumienia partii rządzącej ze społeczeństwem (wiersz "Nie ma dla mnie miejsca…"), a przez zastosowanie paradygmatu oświeceniowej poezji dydaktycznej redefiniuje pojęcie związku z narodem ("Święte prawo"). Świat przedstawiony ówczesnego życia codziennego jest w tomie aksjologicznie uporządkowany przez odniesienia do wartości religijnych, a metafora serca odczytywana także w odniesieniu do Pisma św. W wierszu "Chrystusowa droga" dzieło Odkupienia jest ukazane jako ciągle dokonujące się na ulicach współczesnego miasta. Z tego i innych utworów można również wyczytać zaniepokojenie zanikiem wiary pod wpływem powszednich trosk egzystencjalnych (Zaskoczeni, umęczeni). Utwór "Matka Boska Świętomarcińska" to nawiązujący do form romantycznych odzew na akt profanacji statui Bogarodzicy w Poznaniu w 1953 r. – czyn nieznanych sprawców wywołał masową reakcję wiernych. Inne jeszcze wiersze rejestrują scenki uliczne związane z odbywaniem praktyk religijnych. Takie literackie wizerunki nie mieszczą się w narzucanej społeczeństwu przez politykę kulturalną wizji „nowego człowieka” niepotrzebującego religii i odwracającego się od rodzimej historii. W tej grupie tematów nieobecnych u innych pisarzy trzeba wymienić zawarte w tomie liryki wyrażające cześć dla bohaterów w bezimiennych grobach, których lokalizację zatajały organa bezpieczeństwa. Szczególną wymowę, znów wydobytą przez aktualizację literackich paradygmatów romantycznych, ma utwór "Jest w Poznaniu…". Stanowi poetycką interpretację wyczynu młodego człowieka, który brawurowo wspiął się na figurę Pegaza na dachu opery. Bohater tej autentycznej historii staje się w literackiej interpretacji typem, reprezentantem większej grupy młodych, którzy byliby zdolni do heroizmu, a są przeciwieństwem postawy ludzi zastraszonych. Takie przesłanie musiało budzić optymizm co do przyszłości Ojczyzny. Sporo fraszek i satyrycznych miniatur autorka przeznaczyła na ukazanie drobnych scenek z życia przedstawicieli różnych grup społecznych, wśród nich jest profesor, bibliotekarki, filozof, ale przede wszystkim ludzie prości. Jest to zgodne z bliską Iłłakowiczównie poetyką skamandrycką. Wśród tych wizerunków specjalnie zwracają uwagę ezopowym językiem te, które poświęciła pisarzom. Ostry krytycyzm wobec ówczesnych środowisk twórczych znajduje kulminację we fraszce "Poeta i natchnienie", w której autorka utożsamiła literata z oprawcą z Urzędu Bezpieczeństwa. To zupełnie wyjątkowe na tle ówczesnej literatury oficjalnie wydawanej w bloku komunistycznym oskarżenie przemocy symbolicznej. Przeciwieństwem podobnego udziału w przemocy jest poezja, której program wyraża autotematyczny utwór "Kłos" oparty na symbolice wegetacji i dzieła Zbawienia.
- Language
- pol (pl) Polish
- Score (nominal)
- 20
- Score source
- publisherList
- Score
- = 20.0, 31-12-2021, MonographChapterAuthor
Share
- Uniform Resource Identifier
- https://researchportal.amu.edu.pl/info/article/UAM7ac08b264f2347dfb0a49f7261e47546/
- URN
urn:amu-prod:UAM7ac08b264f2347dfb0a49f7261e47546
* presented citation count is obtained through Internet information analysis and it is close to the number calculated by the Publish or PerishOpening in a new tab system.